Kinderen met lymfoedeem

Kinderen waarbij een vermoeden van lymfoedeem aanwezig is, dienen doorverwezen te worden naar een expertisecentrum voor een (multi)disciplinair onderzoek. In geval van lymfoedeem bij een kind dienen de ouders bij het diagnostisch proces betrokken te worden. Vanuit VASCERN zijn er aanbevelingen opgesteld met Do’s en Don’ts met betrekking tot vaak voorkomende situaties voor zeldzame vaatziekten

Is er bij uw kind (vermoeden op) lymfoedeem geconstateerd?

Vanuit VASCERN zijn er aanbevelingen opgesteld met Do’s en Don’ts met betrekking tot vaak voorkomende situaties voor zeldzame vaatziekten. Onderstaande aandachtspunten geven het kind en de ouders handvatten.

Diagnose van Primair Lymfoedeem

Wat wordt aanbevolen?

  • Bij elke pasgeborene of kind met zwelling van een of meer ledematen waarvoor geen andere voor de hand liggende verklaring aanwezig is, dient een diagnose overwogen te worden.

  • Kinderen met een vermoeden van lymfoedeem dienen doorverwezen te worden naar een expertisecentrum voor een inter(multi)disciplinaire analyse.

  • In geval van lymfoedeem bij een kind, dienen de ouders betrokken te worden bij het diagnostisch proces.,

Wat wordt afgeraden?

  • Zonder specifieke lymfovasculaire expertise dient er geen routinematig genetisch onderzoek, lymfoscintigrafie en/of bloedonderzoek uitgevoerd te worden.

(Multi)disciplinaire behandeling

Er bestaan verschillende niet-chirurgische behandelingsopties voor lymfoedeem en een beperkt aantal chirurgische opties. Deze kunnen worden onderverdeeld in reconstructieve en reductiemethoden. Alle chirurgische behandelingen moeten worden uitgevoerd in een toegewijd expertisecentrum met interdisciplinaire samenwerking en maken deel uit van een niet-operatief behandelingsprotocol.

Wat wordt aanbevolen?

  • Nadat de diagnose van primair lymfoedeem is bevestigd, moet een interdisciplinair behandelingsprotocol worden opgesteld.

  • De behandeling van lymfoedeem verloopt in 2 fasen: de initiële behandelingsfase en de onderhoudsfase: zorg ervoor dat het kind (of de ouders) daarvan op de hoogte is/zijn.

  • Het behandelingsprotocol wordt gemonitord door de lymfoedeem therapeuten. Compressietherapie is de belangrijkste pijler in de beide behandelingsfasen.

  • Zwelling van de tenen kan behandeld worden aan de hand van compressie en podologie.

  • Het kind en/of de ouders moeten aandacht besteden aan huidverzorging, problemen aan de teennagels en moeten alert zijn op cellulitis.

  • Monitoren van het gewicht van het kind en het volume van het aangedane ledemaat, met klinimetrie en fotografie, maakt deel uit van de behandeling.

Wat wordt afgeraden?

  • Afwachten zonder opvolging van behandelmethodes

  • Chirurgie voor lymfoedeem zonder multidisciplinaire benadering.

  • Reconstructieve chirurgie bij kinderen met primair lymfoedeem.

Opvolging (follow-up)

Wat wordt aanbevolen?

  • Kinderen (en volwassenen) met primair lymfoedeem moeten op regelmatige basis gevolgd worden in een expertisecentrum.

  • De follow-up voor kinderen en volwassenen met primair lymfoedeem moet worden uitgevoerd volgens een standaard procedure; deze standaard procedure moet echter worden aangepast afhankelijk van de aard van het primair lymfoedeem en dit vanwege mogelijk verschillende reacties op de behandeling en vanwege het mogelijk ontstaan van andere bijbehorende gezondheidsproblemen.

  • De expertisecentra moeten een netwerk voor de zorg organiseren, ze moeten samenwerken met een lokale zorgverlener en een opendeur-beleid voeren.

  • Het kind (en de ouders) moeten proactief zijn en aangemoedigd worden om zelf hun lymfoedeem te monitoren (zelfmanagement)

Wat wordt afgeraden?

  • Afwachten zonder follow-up

Lichaamsbeweging

Lichaamsbeweging is erg belangrijk in de behandeling van lymfoedeem. Tijdens de onderhoudsfase wordt lichaamsbeweging in combinatie met compressietherapie aanbevolen. Geen enkele vorm van lichaamsbeweging is gecontra-indiceerd bij kinderen
met lymfoedeem. Regelmatige lichaamsbeweging is gunstig voor zowel het aangedane lidmaat als voor de algemene gezondheid.
Een toename van het volume van het lidmaat tijdens lichaamsbeweging is normaal en van voorbijgaande aard. Het mag niet tot het stopzetten van lichaamsbeweging leiden!

Wat wordt aanbevolen?

  • Er zijn geen beperkingen wat betreft lichaamsbeweging of het uitvoeren van sport. Laat de kinderen spelen, maar pas op voor het ontstaan van wondjes met als gevolg een mogelijke infectie en kans op wondroos!

  • Lichaamsbeweging in combinatie met compressietherapie stimuleert het lymfetransport en vermindert de zwelling.

  • Lichaamsbeweging is belangrijk om gewicht te verliezen (als het kind te zwaar is) of het gewicht onder controle te houden.

  • Lichaamsbeweging is belangrijk om verlies van spiervolume te voorkomen.

  • Indien dit verdragen wordt, wordt compressiekleding gedragen tijdens de lichaamsbeweging. Indien het niet verdragen wordt, mag compressiekleding uitgedaan worden tijdens de lichaamsbeweging, maar wordt daarna weer aangedaan of wordt lichtere compressiekleding gedragen tijdens de lichaamsbeweging.

  • Wees bewust van het aanbevolen dagelijks niveau van lichaamsbeweging (voor volwassenen) (10.000 – 15.000 stappen per dag).

Wat wordt afgeraden?

  • Meer rusten dan gewoonlijk in het kader van de behandeling van lymfoedeem.

  • Slapen in een stoel/ligstoel met de benen naar beneden.

  • Activiteiten uitvoeren die de huid kunnen beschadigen zonder de juiste bescherming.

  • Zich onthouden van lichaamsbeweging vanwege lymfoedeem.

  • Lichaamsbeweging in het dagelijks leven beperken.

Gewicht

Obesitas is de belangrijkste risicofactor voor de toename van lymfoedeem. 
Gewichtsverlies tot het normale gewicht- en BMI-bereik zal resulteren in een verminderde ernst van lymfoedeem.

Wat wordt aanbevolen?

  • Een normale, gezonde voeding.

  • Bij intestinale lymfangiectasieën moet een eiwitrijk dieet worden overwogen (MCT).

  • Streef naar een gezond gewicht (BMI 19-24).

  • Meet het gewicht elke 3-6 maanden.

Wat wordt afgeraden?

  • Obesitas laten ontwikkelen (BMI > 29).

Wondroos (Cellulitis)

Kinderen (en volwassenen) met een stoornis van het lymfestelsel hebben een veel hoger risico op het ontwikkelen van cellulitis/wondroos. De klinische symptomen van wondroos zijn:
  • plotseling opkomende hoge koorts (39-40°C)
  • stijfheid
  • een ‘griepachtig’ of onwel gevoel, gevolgd door roodheid
  • warmte en een toegenomen volume van het aangetaste lidmaat.

Wat wordt aanbevolen?

  • Kennis hebben van de eerste tekenen en symptomen van cellulitis.

  • Onmiddellijke behandeling van cellulitis/wondroos met systemische antibiotica.

  • Overweeg ziekenhuisopname in geval van een jong kind en/of uitgesproken ziekte.

  • Zorg voor een goede huidverzorging en voor goede compressie.

  • Behandel schimmelinfecties (voetschimmel) en eczeem onmiddellijk.

  • Neem preventieve maatregelen, zoals een goede hygiëne na een letsel of insectenbeet: reinig met water en zeep en ontsmet met behulp van een topische antiseptische crème.

  • Voorzie het kind van antibiotica, die deze kan gebruiken als hij het gevoel heeft dat hij cellulitis begint te ontwikkelen.

  • Overweeg preventief langdurig gebruik van antibiotica bij kinderen/volwassenen met terugkerende cellulitis (meer dan 2 episodes per jaar).

Wat wordt afgeraden?

  • De toegenomen zwelling negeren.

  • Stoppen met het dragen van compressiekleding of compressieverbanden met korte rek.
    Mogelijks moet de patiënt de eerste 2 dagen zijn compressiemateriaal verwijderen omwille van pijn en/of ongemak in de acute fase. Het materiaal moet echter zo snel mogelijk opnieuw aangebracht worden om te voorkomen dat het lymfoedeem erger wordt.

  • Antibiotica nemen zonder duidelijk teken van cellulitis/wondroos

Genetisch onderzoek

Het genetisch onderzoek is een gespecialiseerde test die een genetische oorzaak van primair lymfoedeem kan opsporen. De indicatie voor deze test en het type test kan verschillen.

Wat wordt aanbevolen?

  • Elk gezin met één of meer kinderen of volwassenen met primair lymfoedeem moet worden doorverwezen voor een genetisch consult.

  • Het genetisch onderzoek moet alleen worden uitgevoerd in de context van evaluatie en dit door een(multi)disciplinaire kliniek. Bij het genetisch onderzoek moet een klinisch geneticus betrokken zijn.

Wat wordt afgeraden?

  • Routinematig genetisch onderzoek uitvoeren zonder expertise in de lymfovasculaire geneeskunde of in de klinische genetica en zonder de toestemming van de persoon met lymfoedeem.

Behandeling met compressie

Compressie is de belangrijkste pijler van de behandeling van lymfoedeem. Er zijn speciale hulpmiddelen voor zowel de initiële behandelingsfase als de onderhoudsfase. Combinaties van verschillende producten kunnen erg nuttig zijn.

Wat wordt aanbevolen?

  • Meet het aangetaste ledemaat om compressiekleding op maat te maken.

  • Gebruik verschillende compressiemiddelen en leer het kind deze te gebruiken.

  • Het aanbrengen van compressie door het kind of de ouder kan in de meeste gevallen gemakkelijk aangeleerd worden.
  • Behandeling met compressie is voor elke persoon met lymfoedeem een geïndividualiseerde behandeling.

  • Draag vlakbreikousen (rondbrei kousen zijn vaak niet doeltreffend).

  • Een toegewijd gebruik van verschillende compressiemiddelen is op alle leeftijden mogelijk.

Wat wordt afgeraden?

  • Het lymfoedeem negeren.

  • Compressie stopzetten zonder goede monitoring.

Medicijnen

Voor geen enkel medicijn is er, formeel gezien, een reden of omstandigheid om niet toe te passen bij lymfoedeem. Door sommige medicijnen kan het lymfoedeem echter wel toenemen. Overweeg in dat geval alternatieve medicijnen als deze beschikbaar zijn.

Wat wordt aanbevolen?

  • Weeg de risico’s en de voordelen af wanneer medicatie wordt gegeven die kan leiden tot meer zwelling (bv. calciumkanaalblokkers).

  • Wees bewust van het feit dat de volgende geneesmiddelen de zwelling kunnen verergeren: calciumkanaalblokkers, orale corticosteroïden, NSAID’s, geslachtshormonen en verwante verbindingen, pregabaline, docetaxel, zoledroninezuur en sirolimus.

  • Neem bij twijfel contact op met het expertisecentrum dat verantwoordelijk is voor de zorg van uw kind.

Wat wordt afgeraden?

  • Negeren van toename van zwelling.

  • Negeren dat de compressiekleding minder goed past.

  • Plastabletten (Diuretica) gebruiken om het lymfoedeem te behandelen

Operatieve ingreep

Soms is een operatie bij primair lymfoedeem nodig. Zeker in het geval een operatie wordt uitgevoerd aan het lidmaat met lymfoedeem, dienen er voorzorgsmaatregelen overwogen worden. Zelfs voor aandoeningen die niet meteen verband houden met het lymfoedeem (bijvoorbeeld spataders, hydrocele).

Wat wordt aanbevolen?

  • Bespreek de risico’s en de voordelen met het expertisecentrum dat verantwoordelijk is voor de behandeling van uw kind.

  • Overweeg een consult bij een specialist in lymfatische aandoeningen voorafgaand aan de niet-lymfatische chirurgie.

  • Zorg, in geval van een hematoom of extra zwelling na de operatie, voor een goede behandeling met compressieverbanden.

  • Blijf, als er geen extra zwelling is, de compressiekleding dragen.

  • Operaties ter behandeling van lymfoedeem moet door een team van specialisten in lymfatische aandoeningen uitgevoerd worden.

  • Meet voor en na de operatie de zwelling/het volume/de omtrek.

Wat wordt afgeraden?

  • Routinematige behandeling van lymfoedeem (bv. compressiekleding ) stopzetten wanneer uw kind een operatie ondergaat.

  • Over het algemeen zijn operaties voor lymfoedeem niet aangewezen voor personen jonger dan 18 jaar.

VASCERN

VASCERN is het Europese referentienetwerk voor zeldzame multisystemische vaatziekten. Het zet zich in voor het verzamelen van de beste expertise in Europa om toegankelijke en grensoverschrijdende gezondheidszorg te bieden aan patiënten met zeldzame vaatziekten (naar schatting 1,3 miljoen). Deze ziekten zijn arteriële aandoeningen (van de aorta tot de kleine slagaders), arterioveneuze afwijkingen, veneuze malformaties en lymfatische aandoeningen.

VASCERN bestaat momenteel uit 31 zeer gespecialiseerde multidisciplinaire zorgverleners uit 11 EU-lidstaten en uit verschillende Europese patiëntenorganisaties. De coördinatie vindt plaats in Parijs (Frankrijk)

Via onze 5 werkgroepen voor zeldzame ziekten (RDWG’s, Rare Disease Working Groups) en verschillende thematische werkgroepen, als ook via de Europese groep voor de verdediging van patiëntenrechten (ePAG, European Patient Advocacy Group) willen we het volgende bereiken: de zorg verbeteren, goede richtlijnen ontwikkelen, het onderzoek verbeteren, de patiënten mondiger maken, opleiding bieden voor professionals betrokken bij de zorg en alle mogelijkheden van Europese samenwerking voor gespecialiseerde gezondheidszorg creëren door de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van medische wetenschap en gezondheidstechnologieën te gebruiken.