Ongelijkmatig verdeeld vetweefsel op de ledematen, maar verder kerngezond. Steeds meer vrouwen hebben last van de chronische aandoening lipoedeem. Maar liefst tien procent van alle vrouwen kampt met kenmerkende klachten, in tegenstelling tot vrijwel geen enkele man. Hoe kan dat? En hoe kom je er vanaf? Deze vragen zijn gesteld aan dermatoloog Anne Berthe Halk, gespecialiseerd in lipoedeem en liposuctie.
„Het lijkt heel simpel, maar het is een diagnose die je alleen kunt stellen door de kenmerken op een rij te zetten. Lipoedeem is disproportionele vetverdeling”, legt Halk uit. „Waarbij er voornamelijk op de ledematen, dus op de benen en de armen, vet ontstaat. Een van de kenmerken is dat het vet niet of nauwelijks reageert op afvallen. Dus ’gewoon vet’ kan wel verdwijnen, maar lipoedeem blijft zitten. Een ander kenmerk is dat het pijnlijk is bij een aanraking en tijdens het sporten of bewegen. Dan kan het een verzuurd, zwaar en moe gevoel geven. Ook kun je er vermoeid door raken.”
Herkenning
Het aantal mensen met obesitas neemt momenteel toe in onze maatschappij: iets meer dan vijftien procent van de Nederlandse volwassenen kampt met ernstig overgewicht (obesitas). Geldt deze toename ook voor lipoedeem en in hoeverre lijkt het op elkaar? Halk: „Ik vermoed dat lipoedeem ook toeneemt, maar dat komt mede doordat er steeds meer aandacht voor is en dat mensen het daardoor vaker herkennen. Het is overigens een aandoening die los staat van obesitas. Maar veel mensen met lipoedeem ontwikkelen obesitas en andersom.”
Die herkenning en het krijgen van de diagnose zorgt bij veel patiënten vaak voor een opluchting. Het geeft namelijk veel frustratie als overmatig sporten niet helpt om af te vallen. „Wij kunnen dan tegen deze mensen zeggen: ’Je doet het hartstikke goed. Je eet gezond en bent sportief.’ Maar ze moeten de verwachting loslaten dat als ze nog meer bewegen, de benen ineens ook slank worden. Dit geeft dan ineens veel begrip voor zichzelf, zodra ze inzien dat ze niets fout doen. Maar helaas heerst er ook in de maatschappij nog veel onbegrip, net zoals het stigma dat er vaak aan obesitas kleeft. Maar ik zie zelfs lipoedeemkenmerken bij topsporters, ook dat kan gewoon.”
Kledingmaatverschil
Tot zo’n tien procent van alle vrouwen heeft deze kenmerken. „Natuurlijk heeft de een het erger dan de ander, maar tien procent van alle dames is echt heel veel. Als je gaat rondvragen: wie heeft er last van vet op de benen waarbij de benen gevoelig zijn? En wie heeft een kledingmaatverschil tussen boven en onder? Dan zullen veel vrouwen dit herkennen.
Het is dus echt een vrouwending en we vermoeden dan ook dat er een hormonale factor een rol speelt. We weten helaas nog niet hoe lipoedeem precies ontstaat, maar wat we wel weten is dat het met aanleg te maken heeft, met hormonen en leefstijl. Het betekent niet dat als je lipoedeem hebt, dat je dan automatisch een slechte leefstijl hebt. Maar met een gezonde leefstijl heb je wel enige invloed op de progressie van het beeld en de eventuele verergering.”
Jojoën
Een gezonde leefstijl gaat gepaard met goede voeding en regelmatig bewegen. „Bij een actieve leefstijl hoort in ieder geval dertig minuten per dag matig intensief bewegen en daarnaast kan ook sporten bijdragen aan een algehele goede conditie, zoals cardio en krachttraining. Bij patiënten met lipoedeem kan namelijk ook heel gestaag de kracht in de benen wat afnemen.” Verder adviseert Halk om bij klachten ervoor te zorgen dat je geen overgewicht hebt en stabiel op gewicht bent. „Zo is jojoën heel slecht, aangezien afvallen niet werkt en het vet dat je aankomt bij lipoedeem meteen op de ’lipoedeem gebieden’ komt.
Kan iedere vrouw zo maar lipoedeem ontwikkelen? Halk: „We gaan ervanuit dat de aanleg vanuit de geboorte aanwezig is, maar het ontstaat meestal pas als er hormonale veranderingen zijn of als je ineens veel verandert in gewicht. Vaak zeggen mensen: ’Na mijn zwangerschap begon het ineens’, maar als ze terugdenken hadden ze ook in de puberteit al last van bijvoorbeeld zware benen. Maar het kan soms in één keer heel erg toenemen.”
Ozempic
Nu het diabetesmedicijn Ozempic steeds populairder wordt om overgewicht tegen te gaan, is dit volgens Halk niet de oplossing voor lipoedeem. „Daar is nog geen specifiek onderzoek naar gedaan, maar naar wat we nu zien is dat Ozempic voornamelijk effect heeft op de obesitas-component; dus het algemene overgewicht.” Volgens Halk moeten we een oplossing dan ook niet in die hoek zoeken. Gezonde leefstijl met hierbij zo nodig extra ondersteuning is heel belangrijk.
„Het typische lipoedeem-vet kan alleen met liposuctie worden verwijderd. Hierbij wordt het vet met dunne zuigbuisjes weggezogen. Het is belangrijk dat hierbij de juiste techniek wordt toegepast, om zo min mogelijk schade te maken. Laat je dus altijd goed adviseren.”
